Στο δεύτερο μισό του μυθιστορήματος ξηλώνεται ο λειψός μύθος του και αποκαλύπτονται οι διαπλοκές του. Τέταρτο, και τελευταίο, μονοτονικό για το μυθιστόρημα του Δημήτρη Νόλλα «Από τη μία εικόνα στην άλλη». Εν γνώσει της υπερβολής, που μπορεί να παρεξηγηθεί και ως προκατάληψη. Αν χρειάζεται πάντως κάποια αμυντική δικαιολογία της αναγνωστικής αυτής επιμονής, ομολογώ ότι την προκαλεί το ερεθιστικό αφήγημα του Νόλλα, προπάντων με τα γενικότερα αφηγηματικά προβλήματα που θέτει και λύνει. Όπως είναι: η επιλογή της μικροϊστορικής μεθόδου στη σύνταξη της μυθοπλασίας· ή η εντατική σχέση μύθου και πλοκής στην ανέλιξη της μυθιστορηματικής αφήγησης. Ένταση, η οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση συνεπάγεται την ανακοπή της μυθοπλαστικής συνοχής και συνέχειας.
Τούτο εξηγεί γιατί και πώς το τελευταίο μυθιστόρημα του Δημήτρη Νόλλα συντάσσεται με δύο μισά: το πρώτο μισό καταβάλλει μέρος μόνο του μύθου, ο οποίος παραμένει εφεξής εκκρεμής και ατέλεστος· ενώ το δεύτερο μισό απομυθοποιεί τον προηγούμενο, σπασμένο μύθο, αποκαλύπτοντας και τις απατηλές διαπλοκές του. Η εσκεμμένη αυτή απομυθοποίηση προφαίνεται και από τον τίτλο του δεύτερου μέρους: στα προκλητικά «Κλεμμένα» του πρώτου μισού αντιστοιχεί στο δεύτερο μισό η εξομολογητική επιγραφή «Ο αφηγητής, εγώ και το είδωλό του». Πρόκειται επομένως για αποφασισμένη τεχνική, η οποία δίνει αφηγηματικό προβάδισμα στην ευρηματική πλοκή έναντι του «κλεμμένου» μύθου.
Όσο και αν φαίνεται απροσδόκητο, ανάλογη αφηγηματική τεχνική αναγνωρίζεται και στα δύο ομηρικά έπη, σε παραδειγματική μάλιστα εφαρμογή. Προς απόδειξη θυμίζω ότι, έναντι του τρωικού μύθου (που αφηγείται, με αρχή, μέση και τέλος, τον δεκάχρονο τρωικό πόλεμο), ο ιλιαδικός μύθος και πόλεμος (που εξαντλείται σε τέσσερις μόλις μάχιμες ημέρες) είναι όχι μόνο μερικός αλλά ελέγχεται και ατέλεστος. Διεκπεραιώνεται δηλαδή, χωρίς νικητές και ηττημένους, με την ταφή του Έκτορα, αφήνοντας εκτός του αφηγηματικού πλαισίου τόσο τον θάνατο του ωκύμορου Αχιλλέα όσο και την άλωση της Τροίας. Ομόλογα μερικός και ατέλεστος αποδεικνύεται και ο μύθος της «Οδύσσειας», το ποιητικό παρόν της οποίας χρονικά συντέμνεται, για να υποδεχτεί το ποιητικό της παρελθόν· ενώ συγχρόνως απωθείται εκτός της αφήγησης η δεύτερη και τελεσίδικη αποδημία του Οδυσσέα, μολονότι παραγγέλλεται και προαναγγέλλεται. Χάρη στον μερικό και ασυντέλεστο χαρακτήρα τους, τα ομηρικά έπη παρέμειναν αφηγήματα «ανοιχτά», παραδειγματίζοντας και σ’ αυτό το κεφάλαιο, άμεσα ή έμμεσα, σημαντικά έργα της νεότερης και νεοτερικής λογοτεχνίας, ανάμεσά τους και το τελευταίο αφήγημα του Νόλλα. Υποδήλωσα ότι στο δεύτερο μισό του μυθιστορήματος ξηλώνεται ο λειψός μύθος του και αποκαλύπτονται οι απατηλές διαπλοκές του. Στην πραγματικότητα πρόκειται για τις πλοκές εκείνες που υποστηρίζουν τη μυθοπλασία του πρώτου μέρους, και μπορούν να μοιραστούν σε: θεματικές, προσωπογραφικές και τεχνοτροπικές. Στις θεματικές ανήκουν λόγου χάριν οι αναδρομές στην παιδική ηλικία και φιλία του Άρη και του Βίκτωρα. Στις προσωπογραφικές κυρίως η (ερωτική, συζυγική και παρασυζυγική) παρέμβαση της Χριστίνας (άλλως πώς: Σίσυ) ανάμεσα στους δύο φίλους· αλλά και η ευκαιριακή αναφορά στους γονείς των νεαρών βλαστών, προπάντων στον μετανάστη πατέρα τού Άρη, που επιβιώνει, όπως κι ο γιος του, με μια κρυφή απάτη στην ελαστική συνείδησή του. Στις τεχνοτροπικές τέλος πλοκές συγκαταλέγονται, ανάμεσα σε άλλες λεπτομερέστερες, το διαδοχικό πέρασμα της αφήγησης από τον αφηγητή στα αφηγηματικά του είδωλα, εκπληκτικές για την ευρηματικότητά τους ένθετες διηγήσεις στο εσωτερικό της περιέχουσας διήγησης, όπως και κάποιες ασυναγώνιστες παρομοιώσεις, που άλλοτε προσγειώνουν και άλλοτε απογειώνουν την τρέχουσα αφήγηση.
Στο δεύτερο μισό του μυθιστορήματος, όπου ο λειψός μύθος γνωρίζει τη διάλυσή του, η πλοκή βρίσκει τη λύση της. Οι συντελεστές της αφήγησης απογυμνώνονται τώρα και εγγράφονται σε ένα, υποκριτικό λίγο πολύ, τρίγωνο. Τις γωνίες βάσεως του οποίου καταλαμβάνουν αντιστοίχως το βιογραφικό εγώ και ο συγγραφέας, ως μετασχηματιστής του βιογραφικού εγώ· ενώ στη γωνία κορυφής αντικατοπτρίζονται, εξαντλημένα πλέον, τα αφηγηματικά πρόσωπα του πρώτου μέρους, προσχηματίζοντας ωστόσο σκιές μιας άλλης μυθοπλασίας. Εδώ όμως πρέπει επιτέλους να σταματήσω, καθώς επίκειται και η ιουλιανή μου διακοπή, εντός της οποίας αναμένονται κυβερνητικοί καύσωνες.
Δ. Ν. Μαρωνίτης | Το Βήμα, ένθετο: «Νέες Εποχές»