Η Ελλάδα συμμετείχε στη φετινή Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Μαδρίτης Liber. Η πρόσκληση αυτή ήταν καρπός των συντονισμένων προσπαθειών του ΕΚΕΒΙ, του οποίου είστε Πρόεδρος. Θεωρείτε ότι η συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις, όπως η Liber ή της Φραγκφούρτης, του Τορίνο κλπ., οι οποίες απευθύνονται σε επαγγελματίες και εκδότες, βοηθά γενικότερα την ελληνική λογοτεχνία;
Μια Διεθνής Έκθεση Βιβλίου προβάλλει το σύνολο της εκδοτικής παραγωγής μιας χώρας είτε είναι αυτή που διοργανώνει την έκθεση είτε συμμετέχει σ’ αυτήν. Έτσι δεν είναι μόνον η λογοτεχνία που βρίσκει τη θέση της σε μια τέτοια εκδήλωση, αλλά και οι άλλες εκδόσεις που ενδιαφέρουν το αναγνωστικό κοινό. Το ΕΚΕΒΙ με τη συμμετοχή του σε αυτές τις εκδηλώσεις, όπως πρόσφατα στην Έκθεση της Μαδρίτης, όπου η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα, προσφέρει στους έλληνες εκδότες που ενδιαφέρονται να αγοράσουν ή να πουλήσουν τίτλους, ένα κατάλληλο πλαίσιο υποδοχής των εκδόσεών τους, προβάλλοντας εκ παραλλήλου την εικόνα της χώρας μας και του εκδοτικού της δυναμικού.
Σκοπεύει το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου να διοργανώσει κάποια εκδήλωση στην οποία να προσκαλέσει και ξένους συγγραφείς, εκτός από τη Διεθνή Έκθεση Scripta;
Η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης είναι το κατ’ εξοχήν βήμα, όπου ξένοι συγγραφείς, καλεσμένοι των Ελλήνων εκδοτών τους, θα μπορούν να παρουσιάσουν το έργο τους και να γνωρίσουν το αναγνωστικό κοινό της χώρας μας. Το ΕΚΕΒΙ πρωτίστως βοηθά την προβολή των Ελλήνων συγγραφέων, και δευτερευόντως συνδράμει τους Έλληνες εκδότες στην πρόσκληση ξένων συγγραφέων.
Πως θα μπορούσε η ελληνική λογοτεχνία να «βγει προς τα έξω», να κερδίσει τη θέση που της αξίζει στο εξωτερικό;
Με το να είναι ο εαυτός της. Το να «βγει προς τα έξω» θα μπορούσε ίσως να γίνει, αν ασχολιόταν με ζητήματα και μύθους που ενδιαφέρουν το κοινό μιας άλλης χώρας, ενός άλλου, διαφορετικού, πολιτισμού. Αυτό βεβαίως, αν το ακολουθούσε κανείς κατά γράμμα, θα δημιουργούσε μια λογοτεχνία ψεύτικη, ένα φάντασμα. Η λογοτεχνία όμως που σέβεται τον εαυτό της, η αυθεντική λογοτεχνία, που έτσι κι αλλιώς είναι μια έξοδος προς τον κόσμο, ασχολείται με το θέμα της, χωρίς να ενδιαφέρεται για τη μεγάλη ή μικρή πρόσληψή της από τους «έξω» ή τους «μέσα».
Πώς κρίνετε το επίπεδο της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας; Υπάρχει σχεδιασμός στο ΕΚΕΒΙ, ώστε να δοθούν κίνητρα στους νέους συγγραφείς;
Με σεβασμό προς τους αναγνωρισμένους συγγραφείς, το ΕΚΕΒΙ δεν είναι υπέρ της καθιέρωσης μιας επετηρίδας που θα απέκλειε τους νέους και, προς ώρας άγνωστους, συγγραφείς. Κίνητρα δεν επιθυμούμε να δώσουμε γιατί τότε θα δημιουργούσαμε μια τάξη ανθρώπων υποχρεωμένων να γράφουν. Νομίζω πως οι δημοσιογράφοι είναι αρκετοί για κάτι τέτοιο.
Έχετε συνεργαστεί σε σενάρια κινηματογραφικών ταινιών και τηλεοπτικών παραγωγών. Στο 28ο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού μήκους Δράμας μάλιστα δόθηκε από το ΕΚΕΒΙ για πρώτη φορά βραβείο διασκευής λογοτεχνικού έργου για σενάριο ταινίας μικρού μήκους. Το βιβλίο σας «Ονειρεύομαι τους φίλους μου» μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη ενώ σχεδόν όλα τα κλασικά έργα έχουν γίνει ταινίες – αν και το αποτέλεσμα δεν δικαιώνει πάντα το συγγραφέα. Πιστεύετε ότι η μεταφορά των λογοτεχνικών έργων στον κινηματογράφο αναδεικνύει τα έργα;
Το διασκευασμένο λογοτεχνικό έργο είναι ένα άλλου είδους, καινούργιο και καμιά φορά διαφορετικό, έργο. Η έλξη που ασκούν οι εικόνες είναι άλλης τάξεως από αυτήν του λόγου. Το αν δικαιώνεται ή όχι ο συγγραφέας, είναι αδιάφορο. Ας μην συναινούσε στην εκχώρηση των δικαιωμάτων διασκευής. Έτσι κι αλλιώς τίποτα δεν μπορεί να υποκαταστήσει την πνευματική ευφορία που απορρέει από την ανάγνωση του φανταστικού κόσμου ενός βιβλίου.
Πιστεύω πως οτιδήποτε προβάλλει το βιβλίο και τη σημασία του στη διαμόρφωση του ανθρώπινου χαρακτήρα, είναι θετικό.
Οι ήρωές σας θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «αντιήρωες». Είναι συχνά μετανάστες, μοναχικοί πότες, τυχοδιώκτες, καταπιεσμένοι επαρχιώτες, ξένοι στην ίδια τους την πατρίδα, ξένοι στο μικρόκοσμό τους. Οι υπόλοιποι νεοέλληνες, η πλειοψηφία, βρίσκετε ότι έχει λιγότερο ενδιαφέρον, δεν σας ελκύει;
Οι εξαιρετικοί, διαφορετικοί, ήρωες, μας μαγεύουν πολύ περισσότερο από τον κοινό, μέσο άνθρωπο. Ακριβώς όπως ένας πυρέσσων, ταραγμένος άνθρωπος, είναι πολύ πιο ενδιαφέρων από έναν πλαδαρό υπάλληλο. Ο πρώτος είναι ανήσυχος, συχνά ασυμβίβαστος, ενώ ο δεύτερος εφησυχασμένος με τον κόσμο που τον περιβάλλει. Ο πρώτος, στην περίπτωση ενός κακού ανθρώπου, μιας εγκληματικής προσωπικότητας, έχει το επιπλέον ατού να προσφέρεται για μετάνοια.
Αν ωστόσο εξαιρέσουμε την αγαπημένη «Φωτεινή Μαγική» στα έργα σας συνήθως πρωταγωνιστούν άντρες. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Ούτε εγώ μπορώ να το εξηγήσω, καθώς οι ιστορίες μου δεν δημιουργούνται βάσει σχεδίου.
Ξεκινήσατε να γράφετε γύρω στα τριάντα «στην εποχή των μεγάλων και ουσιαστικών στροφών στη ζωή του ανθρώπου», όπως έχετε δηλώσει. Τι ήταν αυτό που σας ώθησε στη συγγραφή ειδικά εκείνη την περίοδο;
Ούτε αυτό το γνωρίζω.
Υπάρχουν βιβλία ή ήρωες της παγκόσμιας λογοτεχνίας που αγαπάτε ιδιαίτερα;
Αν θα έπρεπε να κάνω ένα κατάλογο λογοτεχνικών ηρώων για τις ανάγκες της συνέντευξης, τότε θα έλεγα πως αυτοί είναι ο νεαρός Βέρθερος, ο πρίγκηπας Μίσκιν, ο Φαβρίκιος, ο Ραγκόζιν, ο Σταυρόγκιν, ο Φίρμιν κι ο ξεπεσμένος Δερβίσης. Όλοι τους άντρες, κατά σύμπτωση.
Κι ο Ομπλόμωφ.
Πόσο αυτοβιογραφικά είναι τα αφηγήματά σας;
Γράφουμε για πράγματα που γνωρίζουμε, για τα οποία και με τα οποία, πονέσαμε και μας έχουν σημαδέψει. Υπ’ αυτή την έννοια ακόμη και μια συνέντευξη είναι αυτοβιογραφική.
Θεωρείστε ένας από τους πιο πολυμεταφρασμένους συγγραφείς, τα βιβλία σας αποσπούν θετικές κριτικές και έχετε αποκτήσει πιστούς αναγνώστες. Τα βιβλία σας ωστόσο, δεν συγκαταλέγονται στα best seller στα ράφια των βιβλιοπωλείων, ούτε προσπαθείτε να προβάλλετε το έργο σας στον ίδιο βαθμό με άλλους συναδέλφους σας. Δεν σας αφορούν οι πωλήσεις και τα χιλιάδες αντίτυπα;
Αν, προκειμένου να έχω πωλήσεις και χιλιάδες αντίτυπα, πρέπει να γίνω άλλος από αυτόν που είμαι ε, τότε, ναι, δεν με αφορούν.
Από πού αντλείτε την έμπνευση, τη σπίθα, η οποία θα πυροδοτήσει το επόμενό σας έργο;
Από παντού.
Οι υποχρεώσεις σας στο ΕΚΕΒΙ σας επιτρέπουν να συνεχίσετε να γράφετε; Ετοιμάζετε κάτι νέο;
Οι υποχρεώσεις μου στο ΕΚΕΒΙ δεν μου αφήνουν περιθώρια σοβαρής συνέχειας του συγγραφικού μου έργου. Ήταν όμως μια συνειδητή μου επιλογή. Έχει ο Θεός.
Τι γίνονται οι ήρωες όταν τελειώνει η ιστορία;
Νομίζω πως ψάχνουν μια καινούργια ιστορία να στεγαστούν. Σαν τα αδέσποτα τη νύχτα, με βροχή.
Εύα Κουσιοπούλου| Πλατεία